Upečatljivu definiciju nostalgije, dao je italijanski pisac Antonio Tabucchi napisavši da nostalgija zapravo nije žal za prošlim vremenima ili udaljenim mestima (to jest zavičajem), već neka vrsta izrazito tužne čežnje za onim što smo nekada bili, tačnije, što smo (potom) mogli da postanemo, međutim – nismo.
Možda je ovo čudan uvod za tekst o slučajanom susretu sa jednim brojem časopisa ,,Jugoslovenski filmski almanah“ iz 1933. godine. Urednik časopis bio je Vojin M. Đorđević, sekretar državne Filmske centrale, a redakcije su se nalazile u Beogradu i Zagrebu: u Drinčićevoj 32, na Dorćolu i Palmotićevoj 82 u Zagrebu. Almanah je izlazio na tri stotine strana i donosio čitav niz stručnih, nadahnutih i zanimljivih tekstova prepunih podataka.
Jedno poglavlje posebno je interesantno, budući da nameće poređenje sa današnjim bioskopskim prilikama. Dakle, uz uvoznike filmova Kraljevine Jugoslavije (te 1933. godine bilo ih je trideset tri), kao i domaćih proizvođača filmova (dvanaest proizvođača), spisak pisaca scenarija, kompozitora filmske muzike, prevodilaca filmova, filmskih zadruga i laboratorija, štampe – dat je i spisak kinematografa, odnosno bioskopa na teritoriji Kraljevine, po banovinama.
Recimo, da nas zanima, kakve su, što se bioskopa i svakodnevnih filmskih projekcija tiče, pre 82 godine bile prilike u Beogradu, prestonici Kraljevine Jugoslavije. Spisak će današnjem Beograđaninu nesumnjivo delovati u najmanju ruku čudno, ako ne i sasvim neverovatno. Uostalom, evo kako glasi. Bioskop ,,Balkan“ (650 sedišta), bioskop ,,Ekler“ (450 sedišta), bioskop ,,Kasina“ (857 sedišta), bioskop ,,Koloseum“ (600 sedišta), bioskop ,,Kolarac“ (1000 sedišta), ,,Korzo“ (650 sedišta), ,,Luksor“ (700 sedišta), bioskop ,,Metropol“ (876 sedišta) ,,Narodni ton bioskop“ (380 sedišta, 50 stajališta), bioskop ,,Novaković“ (500 sedišta) i ,,Uranija“ (672 sedišta. Tome valja dodati tri bioskopa u Pančevu (,,Apolo“ ,,Moderan bioskop“ i ,,Urania“) kao i dva u Zemunu – ,,Central“ i ,,Gater“. Ukupno devet i po hiljada sedišta. Svakodnevno na raspolaganju.
Nedavna smrt begradskih bioskopa poklapa se sa povampirenjem filmskih sala u šoping molovima. Ali, da li su šoping molovi uopšte deo istinskog grada? Gradovi su, kao što je dobro poznato, nastajali na mestima trgovine i razmene. Odatle se nameće i zaključak da su današnji šoping-molivi zapravo pravi gradovi! Ukoliko mene pitate, veliki tržni centri pre svega su moćni usisivači životne energije po kojima ljudi kruže izlazeći iz njih kao isceđene krpe, izgubljeniog smisla za sopstveno postojanje. Možda trgovinski centri imaju i neke dobre strane, ali su u odnosu na pomenuti gubitak koji donose, potpuno zanemarljive.